Hoe de beul van Barcelona aan zijn huis kwam

Niemand die zo impopulair was in het middeleeuwse Barcelona als de beul. Uiteraard onder de terdoodveroordeelden, maar ook vrije burgers meden hem als de pest. De man aanraken was er niet bij. Kleermakers weigerden dan ook om de beul een fatsoenlijk pak aan te meten. Reden waarom deze gedwongen was gekleed te gaan in een juten zak die om de middel was vastgebonden.

En waar moest deze ongewenste gast wonen? Het stadsbestuur vond de oplossing vioor dit heikele vraagstuk tijdens een emotionele vergadering:

“De beul moet buiten de stadsmuren wonen”, opperde een raadslid. “Zijn werk is weliswaar nodig, maar om een officieel beroep gaat het niet. Geen enkel gilde-lid wil de beul als buurman.”
“Alle steden moeten hun burgers huisvesten en beschermen”, sprak een ander. “Het is Barcelona onwaardig om een burger die voor de stad werkt te dwingen buiten de muren te wonen.”

Kleermakers weigerden om de beul een fatsoenlijk pak aan te meten

Verhitte discussie
Een verhitte discussie barstte los, die pas eindigde toen een van de oudste raadsleden het woord vroeg.
“De beul”, zo zei de grijsaard, “kan niet binnen de stadmuren leven, omdat zijn werk niet geliefd is bij de burgers, nietwaar?”
Alle aanwezigen beaamden dit.
“En”, ging het raadslid verder, “buiten de stadsmuren leven kan hij evenmin, omdat Barcelona iemand die voor de stad werkt niet kan weren. Toch?”
Ook hier was iedereen het mee eens.
“Dan lijkt mij de oplossing simpel”, concludeerde de man, met twinkelende pretoogjes. “De beul gaat in de muur wonen.”
“Een briljant plan”, juichte het gezelschap in koor. De volgende dag al werd met de uitvoering begonnen.


En zo komt het dat we op het   Plaça del Rei, tussen de Santa Àgata kapel en het Historisch Museum van de stad, beide gebouwd op de Romeinse muur van de stad, nu een groot raam zien Ooit, zat hier een deur; de toegang tot het huis van de beul.


















BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

Het verhaal van Bernardo - Hoe Israël niet alleen de Catalaanse natie, maar ook de Catalaanse religie erkende

Bernardo was born in Barcelona, Catalonia, in 1924. Years later he would be called Dov. Bernardo's mother, like Shulek's mother, was a religious woman her entire life, although she attended a church rather than a synagogue. His father, however, had early on abandoned any intensive preoccupation with the soul and, like many other metalworkers in rebellious Barcelona, become an anarchist. At the beginning of the Spanish Civil War, the anarcho-syndicalist cooperatives supported the young leftist republic and for a while actually ruled
Barcelona. But the right-wing, Francoist forces soon reached the city, and young Bernardo fought alongside his father in the final retreat from its streets.

Bernardo's conscription into Franco's military, a few years after the end of the Civil War, did not soften his feelings about the new regime. As an armed soldier in 1944, he deserted to the Pyrenees, where he helped other opponents
of the regime cross the border. Meanwhile he waited eagerly for the American
forces to arrive and bring down the cruel ally of Mussolini and Hitler. To his
dismay, the democratic liberators did not even try. Bernardo had no choice
but to cross the border himself and become a stateless person. He worked as a
miner in France, then stowed away on a ship in hope of reaching Mexico. But
he was caught in New York and sent back to Europe in shackles.

Thus in 1948 he, too, was in Marseilles, working in one of the shipyards.
One evening in May, he met a group of enthusiastic young men in a dockside café. The young metalworker, still dreaming of the human beauty of Barcelona's revolutionary cooperatives, became convinced that the kibbutz in the new
state of Israel was their natural successor. Without the slightest connection to Judaism or Zionism, he boarded an immigrant ship, arrived in Haifa and was promptly sent to the battlefront in the valley of Latrun. Many of his companions
fell during combat, but he survived and immediately joined a kibbutz, just as he had dreamed of doing that spring day in Marseilles. There he met the woman of his life. Along with several other couples, they were married by a rabbi in a speedy ritual. In those days, the rabbis were still happy to provide this service and asked no superfluous questions.




The Ministry of the Interior soon discovered that a serious error had been made: Bernardo, now known as Dov, was not a Jew. Although the marriage wasnot annulled, Dov was summoned to a formal meeting to clarify his true identity.
In the government office to which he was directed sat an official wearing a large
black skullcap. At that time, the religious-Zionist party Mizrahi, which ran the Ministry of the Interior, was cautious and hesitant. It was not yet insistent about "national" territories or the politics of identity exclusion.
The exchange between the two men went more or less as follows:
"You are not a Jew, sir," said the official.
"I never said I was," replied Dov.
"We shall have to change your registration," the official said casually.
"No problem," Dov agreed. "Go right ahead."
"What is your nationality?"
"Israeli?" Dov suggested.
"There is no such thing," stated the official.
"Why?"
"Because there is no Israeli national identity," the ministry official said
with a sigh. "Where were you born?"

"In Barcelona."
"Then we'll write 'nationality: Spanish.' "
"But I'm not Spanish. I'm a Catalan, and I refuse to be categorized as
Spanish. That's what my father and I fought about in the 1930s."
The official scratched his head. He knew no history, but he did respect
people. "So we'll put 'nationality: Catalan.' "
"Very good!" said Dov.
Thus Israel became the first country in the world to officially recognize the
Catalan nationality.
"Now, sir, what is your religion?"
"I'm a secular atheist."
"I can't write 'atheist.' The State of Israel does not recognize such a cate-
gory. What was your mother's religion?"
"The last time I saw her, she was still a Catholic."
"Then I shall write 'religion: Christian,' " the official said, relieved.
But Dov, normally a calm man, was growing impatient. "I won't carry an
identity card that says I'm a Christian. It's not only opposed to my principles; it
offends the memory of my father, who was an anarchist and set fire to churches
in the Civil War."
The official scratched his head some more, weighed the options, and found
a solution. Dov left the ministry office with a blue identity card that declared
both his nationality and his religion to be Catalan.

Uit: Shlomo Sand - The Invention of The Jewish People. Verso, 2009.
Bron: Cataloniawatch
Illustraties uit de Rylands Haggadah, Catalonië, circa 1330.


BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

De Catalaanse onafhankelijkheidsvlag komt uit China

Tijdens onze wandeltours en fietstours krijgen we vaak de vraag: hoe zit het precies met al die vlaggen die je in stad ziet?

 De goudgele vlag met de vier rode strepen is de senyera, de officiële Catalaanse vlag.  Dan zijn er twee onafhankelijkheidsvlaggen. De oudste stamt uit 1908. Geïnspireerd door de vlag van de piepjonge (1902) republiek Cuba, ontwierp de Catalaanse separatist Vicenç Albert Ballester toen de blauwe estelada (estel is Catalaans voor ster). Het blauw van de driehoek symboliseert de mensheid, het wit van de ster de vrijheid.

De onafhankelijkheidsvlag was meestentijds verboden door de Spaanse autoriteiten. Haar eerste officiële optreden was pas op 14 april 1931, toen Francesc Macià de Catalaanse Republiek uitriep. Onder hevige druk van de voorlopige Republikeinse regering deed Macià drie dagen later een forse stap terug: Catalonië kreeg een eigen regeringsapparaat (de Generalitat), maar binnen de Spaanse staat.

Bourgeois-nationalisme
De Franco-tijd betekende opnieuw een ondergronds bestaan. Wel kreeg de blauwe

onafhankelijkheidsvlag in 1968 gezelschap van de rode estelada; de vlag van de socialistische bevrijdingspartij PSAN, die zich op deze manier wilde onderscheiden van het ‘bourgeois nationalisme’. Dit onderscheid is tegenwoordig grotendeels vervaagd, al is de blauwe estelada veruit het populairst. Zo populair zelfs, dat voor de productie is uitgeweken naar het goedkope China.

 Voor de productie is uitgeweken naar het goedkope China

De grootste Catalaanse distribiteur van de estelada heet Productes de la Tierra. Producten van het Land, maar ‘Made in China’ dus.
Uiteindelijk is de estelada voor de onafhankelijkheidsbeweging slechts een tijdelijk symbool. Zodra de eigen staat een feit is, gaan driehoeken en sterren de kast in en rest er één vlag: de senyera.

BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

Patriot Puig en de rode tirannie

 De Montjuïc als Barcelona’s Acropolis. Een ode aan de oude Grieken, ingewijd met een expositie over het nieuwste wereldwonder: elektriciteit. Architect Josep Puig i Cadafalch zag het begin vorige eeuw het al helemaal voor zich.

Een plein met daarop een halfronde ruimte voor verpozing en beschaafde conversatie. Vanaf het plein vertrekt een statige boulevard met links en rechts paviljoens, getooid met de namen van de Zeven Vrije Kunsten. En aan het einde, al op de Montjuïc, het monumentale Paleis van Oude Wijsheid.

Tussen plein en paleis had Puig vier ionische zuilen gedacht. Een hommage aan Athene Nikè’s vierzuilige tempel op de Acropolis, maar vooral een reuzenversie van de Catalaanse vlag, de senyera. Vanaf achter het paleis moesten vijf gele en vier rode lichtbundels de senyera boven Barcelona uitstralen.

La Pàtria
Propaganda voor la pàtria (het vaderland), aan Puig kon je het overlaten. Zijn creaties (Les Quatre Gats, Casa Amattler, Casa Macaya et cetera) sierde hij steevast met minstens één beeltenis van Sant Jordi, de Catalaanse beschermheilige.

Josep Puig i Cadafalch (1867-1956)

De man was ook nog politicus. Kopstuk van de Lliga Regionista (de eerste Catalanistische politieke partij) en vanaf 1917 voorzitter van de Mancomunitat. Feitelijk was dat orgaan een administratieve samenbundeling van de vier Catalaanse provincies. Toch ging het om de eerste vorm van Catalaans zelfbestuur sinds die vermaledijde Philips V daar in 1714 een einde aan maakte.

Oerconservatief
De Lliga wilde onder Catalaanse leiding de Spaanse economie moderniseren. Tegelijkertijd was de partij oerconservatief en vooral een instrument van de industriële bourgeoisie en de nieuwe zakenklasse.

Een dictator is de beste garantie voor Law and Order, orakelde Lliga-ideoloog Enric Prat de la Riba eens. Een sterke man zou het volk in toom houden en de Catalaanse cultuur in staat stellen zich te ontwikkelen in pais en vree.

Half september 1923 ontvangt de Lliga dictator Miguel Primo de Rivera dan ook met open armen. De partij heeft in de jaren daarvoor aan kracht en geloofwaardigheid ingeboet. De arbeiders emanciperen zich. Hun vakbonden zijn steeds sterker en ook beter georganiseerd, vooral de CNT, de vakbond van de anarchisten. Het grootste CNT-succes is de Canadenca-staking in 1919, die leidt tot de invoering van achturige werkdag in heel Spanje.

Oorlog
 Kort na deze staking wordt CNT-kopstuk Miguel Burgos doodgeschoten bij de Arc de Triomf. Het is het begin van drie jaar oorlog tussen door de werkgevers ingehuurde pistoleros en gewapende anarchisten. De strijd in de straten van Barcelona bereikt op 10 mei 1923 een dramatisch hoogtepunt. CNT-leider Salvador Segui, de grote man van de Canadenca-staking, wordt in El Raval geliquideerd.  Tien minuten eerder was hij nog aan het biljarten met een bevriende arbeidsadvocaat, Lluís Companys, de latere president van Catalonië.

 Enric Prat de la Riba: een dictator is de beste garantie voor Law and Order

Kortom, chaos alom. De Lliga huivert. De partij heeft Catalonië hoog in haar vaandel zijn, maar hoger staan Recht en Orde. Helemáál bovenaan: de Catalaanse zakenbelangen. En ook die hebben het zwaar te verduren. Zo dreigt de regering in Madrid dat jaar met verlaging van de importbelasting om de Spaanse burgers te verleiden meer te consumeren.

Beweging voor mannen
Aan de vooravond van Primo´s coup zou volgens sommige historici de zaak beklonken zijn in een luxe hotel in Barcelona. Primo moet daar zijn manifest van de machtsovername hebben voorgelezen aan een gezelschap Catalaanse zaken-VIP´s en Lliga-prominenten, waaronder Puig i Cadefalch. De heren stemmen gaarne in met de ‘beweging voor mannen’, zoals Primo zijn redding van het vaderland noemt. Op voorwaarde van bescherming voor de Catalaanse industrie en meer autonomie voor Catalonië.

Brothers in Arms: Alfons (links) en Miguel.

Het blijkt een grote vergissing. Op 18 september al, vijf dagen na de coup, begint de door koning Alfons XIII gesteunde Primo met zijn verspaansing van Catalonië. De Catalaanse vlag en het Catalaans als overheidstaal gaan in de ban. Een verbod op het Catalaans in het onderwijs volgt. Zelf de toch zo onschuldige sardana mag niet langer worden gedanst.

In 1925 ontbindt Primo de Rivera ook de Mancomunitat. Puig y Cadafalch is dan al lang vervangen door een stroman van Primo. Zijn job bij ‘zijn’ expositie is hij ook kwijt. Mariano de Foronda, baas van het trambedrijf en sinds 1916 markies, krijgt de zakelijke leiding. De nieuwe bouwmeester is Pere Domènech i Roura, zoon van Puig i Cadafalchs leermeester Domènech i Montaner. De ene Modernist zijn dood…

Magische Fonteinen  
Uiteindelijk vindt het evenement pas plaats in 1929, als de Wereldtentoonstelling van dat jaar. Flink verspaanst uiteraard. Met een Plaza de España, een Poble Español en paviljoens met namen van Spaanse vorsten. Het allerergste voor de Catalaanse trots: de vier zuilen, het eerste wat Puig in 1919 bouwde voor de expositie, waren een jaar eerder vernietigd.

De vier zuilen in aanbouw...

Omdat Primo ze te Catalaans vond, beweren nationalisten altijd. Onzin, meent historicus Oriol Granidos, directeur van het Studiecentrum van de Montjuïc: de zuilen ontnamen het zicht op een van de latere ideeën voor de Wereldtentoonstelling, de Magische Fonteinen van Carles Buïgas. Uit de documentatie van de Wereldtentoonstelling blijkt dit volgens Granidos overduidelijk.

...en de vernietiging in 1928.

Puig i Cadafalch ging eind 1936 naar Frankrijk, kort na het uitbreken van de burgeroorlog. Op de vlucht voor de rode horden van anarchisten en communisten. Voor zijn vertrek ondertekende hij nog snel een steunbetuiging aan Franco - en met hem tal van andere Catalaanse prominenten.

 Voor zijn vertrek ondertekende Puig nog snel een steunbetuiging aan Franco

 Een citaat: Als Catalanen benadrukken wij dat ons land verder wil samen met de andere volkeren van Spanje, uit broederlijke liefde en vanuit het gevoel een gezamenlijke bestemming te hebben, dat allen verplicht bij te dragen met de grootst mogelijk opoffering aan de gezamenlijk taak van de bevrijding van de rode tirannie en het herstel van de grootse toekomst van Spanje.


Rode hordes
 In 1942 zien we patriot Puig i Cadafalch weer in Barcelona. De rode hordes zijn verslagen. Law en Order zijn hersteld. President Lluís Companys, in 1939 naar Frankrijk gevlucht, was al eerder teruggekeerd in Barcelona. Augustus 1940 was hij door de Gestapo opgepakt en aan Franco uitgeleverd. Na een proces van 45 minuten volgde op 15 oktober zijn executie; in het kasteel op de Montjuïch.  Josep Puig i Cadefalch leeft vredig door tot 1956, als president van het zeer patriottische Institut d’Estudis Catalans.

Lluís Companys in het Montjuïc-kasteel,  kort voor zijn executie.

 De tekst van de inscriptie op de kopieën van de zuilen luidt als volgt:
 Restitutie, als een daad van historische rechtvaardigheid, van de vier zuilen omvergeworpen door de dictatuur in 1928 om hun symbolische karakter voor Catalonië 1919-2010.

Nationalistisch sentiment en historische waarheid, ze gaan maar zelden samen.

Toen................. sinds 2010.

 
De vier nieuwe giganten staan iets hoger dan hun voorgangers, op het  - o, ironie! - Plaça del Marqués de Foronda.  In 2012 volgde een tweede inscriptie:  
Nationaal monument, als eerbetoon aan de patriottistische Catalaanse mannen en vrouwen van alle tijden.

Dat is dan wel weer mooi: Puig i Cadafalch blijft op de zuilen onvermeld. Historische rechtvaardigheid, kun je zeggen. Oude Wijsheid.

Het Plaza de España in 1928. Op de achtergrond staan de zuilen nog fier overeind.

BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

De standvastige watertoren van Poblenou

Hij heeft wel iets met water, Pere Falqués. Bedenker van de beroemde Canaletes fontein én van de watertoren in de wijk Poblenou. La Torre de les Aiguës del Besòs heet het ding voluit.
De toren is het laatste wat rest van Can Girona, een in 1881 opgerichte machinefabriek die tot de belangrijkste van Spanje behoorde.

Bouw van de toren, circa 1881.

De broers Girona waren al de tweede eigenaren van de watertoren, als opvolgers van een ander broederlijk duo, de Gasull Guixens. Deze ondernemers lieten de toren in de periode 1880-82 bouwen. Het plan was om met water uit de delta van de Besòs-rivier niet alleen Sant Marti de Provençals (toen nog een zelfstandige gemeente) van drinkwater te voorzien, maar ook de oude binnenstad en de Eixample.

Op een dag beklom hij wanhopig zijn toren en sprong naar beneden…

Hun in 1880 opgerichte Compañia de General de Aguas de Barcelona werd echter een fracaso. Het water dat door de leidingen omhoog werd gepompt en in het bassin van de toren terechtkwam, bevatte te veel zeewater en was dus te zout.

De oudste broer had al zijn spaargeld in het project zitten. Op een dag beklom hij wanhopig zijn toren en sprong naar beneden…

De toren in 1890, het laatste jaar van de  Compañia de General de Aguas.

De gebroeders Girona konden het hoge bouwwerk goed gebruiken voor hun fabriek. Can Girona,  later Macosa (Material y Construciones) geheten, sloot de poorten pas in 1992.

De fabriek werd gesloopt, maar de toren hield stand en is er nu misschien wel beter aan toe dan ooit. Het 62 meter hoge gevaarte werd de afgelopen jaren ingrijpend gerestaureerd en is vanaf vandaag, Wereld Waterdag, geopend voor het publiek.




BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

Bar-restaurant Núria: welkom in Barcelona!

De Rambla de Canaletes in 1962, met Modelo, Núria en -slecht zichtbaar - Canaletas. (foto: Xavier Miserachs)

Modelo, Núria en Canaletas. Ooit zaten ze gezellig met z´'n drieën op een rijtje aan de Rambla de Canaletes.

Kledingzaak Modelo van de Italiaan Pantaleloni was in 1875 de eerste.
Modelo – later Modelo 1875 geheten - kreeg in 1997 een geometrisch uiterlijk. De koele Zweden van H & M namen de zaak in 2007 graag over.

Bar Caneletas dateert van een paar decennia later. Esteve Sala, ook eigenaar van de kiosk bij de befaamde fontein opende zijn zaak in 1916.

Bar Caneletas kort  na de opening in 1916.

Een van de attracties van de Caneletas in latere dagen was de ronde bar, die van de Barcelonezen de naam la piscina (het zwembad) kreeg.

In 1982 gaf de Burger King een nuevo sabor (nieuwe smaak) aan de Caneletas.










 Bar-restaurant Núria zit in het midden en is de jongste van het drietal. Francisco Mauri en zijn compagnons openden de bar (met restaurant op de eerste verdieping) in 1926. Marcel.li Cortadellas en Josep Vila namen de bar, de eerste met een echte biertap in Barcelona in 1930 over.

Als snel ontdekten de acteurs van de naburige theaters Núria. Daar mengden ze zich onder hun publiek, dat na de voorstelling canelons (cannelloni op z´n Catalaans) kwam eten. En als toetje het befaamde Núria-ijs. Eend was eveneens populair, óók onder de Barcelonese jagers. Na een mislukte jachtpartij in Collserolaheuvels werd bij Núria een ongeplukt exemplaar aangeschaft, om daarmee thuis de eer te redden.

Núria was dag en nacht open. Toen de zaak voor een verbouwing moest sluiten, kon  niemand de sleutels vinden

Tijd speelde geen rol bij Núria, de tent was dag en nacht open. Toen de zaak voor een verbouwing toch echt dicht moest kon dan ook niemand de sleutels vinden.

Tussen H&M en Burger King: Núria tijdens de verbouwing.

De laatste weken werd het pand opnieuw verbouwd. Niet om plaats te maken voor een H&M of Burger King. Núria is terug in oude stijl. Met de openingstijden bijna zoals vroeger (zeven dagen per week geopend) en een kaart vol klassiekers.

Voor minder dan vijf euro ben je de gelukkigste mens op aarde

Nieuw in Barcelona en vanaf het Plaça de Catalunya la Rambla opgesneld? Maak gerust een foto bij de Canaletes-fontein, maar stap dan binnen bij Núria. Bijvoorbeeld voor een oester uit de Ebro-delta vergezeld van een vermouth van het huis. Voor minder dan vijf euro ben je de gelukkigste mens op aarde. Welkom in Barcelona!

 Núria. Rambla de Canaletes 133 www.nuria.com



BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!

De terugkeer van Lluís Companys

Terugkeer van Lluís Companys in Barcelona, 1 maart 1936.  (Foto: AGE)

'In 1934 slaat de nog jonge generaal Francisco Franco een grote opstand van mijnwerkers in Asturië neer, met 1500 doden en 3000 gewonden tot gevolg. Uit protest roept Companys een eigen Catalaanse staat uit binnen de ‘Federale Republiek Spanje’. Regeringstroepen bezetten daarop Barcelona en beschieten verschillende overheidsgebouwen. Binnen tien uur is de strijd gestreden. Companys krijgt dertig jaar gevangenisstraf, maar komt na twee jaar weer vrij als in Madrid links opnieuw aan de macht is gekomen.

Toch duurt ook deze periode niet erg lang. Spanje blijkt een verscheurd land en na een mislukte couppoging van vier generaals waaronder Franco, begint een bloedige burgeroorlog waarin honderdduizenden burgers door nationalisten én republikeinen worden vermoord. Na drie jaar van gevechten en bombardementen door Franco’s fascistische vrienden uit Italië valt op 26 januari 1939 ook Barcelona. Voor de Catalanen begint opnieuw een duistere periode van militaire onderdrukking waarin andersdenkenden worden opgepakt en censuur het openbare leven bepaalt.'

Lees het hele verhaal over de Catalaanse strijd voor de erkenning van de eigen identiteit in Barcelona voor gevorderden. Het boek, met journalistieke verhalen en 175 'geheime' Barcelona-tips, verschijnt op 10 april bij uitgeverij Oostenwind.






BCN BITES - kijk voor meer nieuws over Barcelona en Catalonië op onze Facebook pagina!